Κάθε χρόνο, η τρίτη Τετάρτη του Νοεμβρίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα για τη Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), από την «Παγκόσμια Πρωτοβουλία κατά της ΧΑΠ», που συσπειρώνει στους κόλπους της οργανώσεις γιατρών και ασθενών και τελεί υπό την αιγίδα της Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ).
Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια, όπως μαρτυρά και η ονομασία της είναι νόσος των πνευμόνων, που προκαλεί στένωση των βρόγχων με συνέπεια την δυσκολία στην αναπνοή. Κύρια αιτία της παραμένει το κάπνισμα, ενεργητικό και παθητικό, η ατμοσφαιρική ρύπανση και το ιστορικό λοιμώξεων στην παιδική ηλικία.
Σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ, η Χ.Α.Π. αποτελεί διεθνώς την τέταρτη αιτία θανάτου και υπολογίζεται ότι είναι υπεύθυνη για το 5% περίπου όλων των θανάτων παγκοσμίως. Εκτιμάται ότι έως το 2030 θα αποτελεί την τρίτη αιτία θανάτου και την πέμπτη αιτία αναπηρίας. Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι πάσχουν από Χ.Α.Π. περί τα 700-800 χιλιάδες άτομα, τα μισά από τα οποία αγνοούν ότι νοσούν.
Εάν δεν υπήρχε το κάπνισμα, η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) δεν θα υπήρχε ή θα ήταν μια σπάνια νόσος. Το κάπνισμα αποτελεί τη σπουδαιότερη αιτία εμφάνισης της ΧΑΠ (85-90%), ενώ άλλα αίτια, όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση, ευθύνονται σε μικρότερο ποσοστό.
Ο πρωινός βήχας των καπνιστών θα πρέπει στο εξής να θεωρείται νόσος, αναφέρει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ).
Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα της ΧΑΠ είναι η δύσπνοια, η ανάγκη για αέρα, η υπερβολική παραγωγή πτυέλων, και ο χρόνιος βήχας. Ωστόσο, η ΧΑΠ δεν είναι απλώς ο «βήχας του καπνιστή», αλλά μια απειλητική για τη ζωή ασθένεια των πνευμόνων που μπορεί σταδιακά να οδηγήσει σε θάνατο και που δε διαγιγνώσκεται πάντα σωστά.
Η παρουσία συμπτωμάτων της ΧΑΠ είναι σημαντικό στοιχείο για τη διάγνωση, ωστόσο, απαιτείται διενέργεια σπιρομέτρησης και αναγνώριση του συγκεκριμένου αποφρακτικού προτύπου για την τεκμηρίωση της νόσου.
Η Σπιρομέτρηση είναι μια απλή και ανώδυνη εξέταση η οποία μετρά πόσο καλά μπορείτε να αναπνεύσετε και συμβάλει στην διάγνωση διαφόρων πνευμονικών νόσων. Η εξέταση είναι ανώδυνη και συνήθως διαρκεί λιγότερο από 10 λεπτά, ωστόσο απαιτεί δυνατό φύσημα. Φυσάτε μέσα σε μια μικρή συσκευή, το σπιρόμετρο, που μετράει πόσο αέρα μπορείτε να φυσήξετε από τους πνεύμονές σας και πόσο γρήγορα μπορεί να γίνει αυτό.
Πότε πρέπει να κάνετε την εξέταση;
Εφόσον
Καπνίζετε ή έχετε υπάρξει καπνιστής
Βήχετε πολύ
Σας κόβεται η ανάσα όταν περπατάτε γρήγορα
Είστε άνω των 40 ετών
Έχετε επεισόδια συριγμού ( ¨σφυρίγματος¨ κατά την ανάσα)
Ανησυχείτε για την υγεία των πνευμόνων σας
Κάθε ασθενής που έχει συμπτώματα χρόνιου βήχα, δύσπνοιας, απόχρεμψης και ιστορικό έκθεσης σε παράγοντες κινδύνου για την ασθένεια, πρέπει να πάει για σπιρομέτρηση.
Τι συμβαίνει κατά την εξέταση;
Ο γιατρός θα σας δείξει πώς να φυσήξετε μέσα στο σπιρόμετρο πριν ξεκινήσετε. Είναι σημαντικό να φυσήξετε όσο πιο δυνατά μπορείτε κατά την εξέταση, αλλιώς τα αποτελέσματα δεν θα είναι ακριβή. Θα σας ζητηθεί να φυσήξετε τρεις ή περισσότερες φορές μέσα στο σπιρόμετρο.
Όταν κρατάτε το σπιρόμετρο, θα πρέπει να εισπνεύσετε όσο πιο βαθιά μπορείτε και να τοποθετήσετε τα χείλη σφιχτά γύρω από το επιστόμιο
Να βάλετε τα δυνατά σας και να φυσήξετε δυνατά τον αέρα σας, όσο πιο γρήγορα γίνεται
Να συνεχίσετε να φυσάτε μέχρι να αδειάσουν οι πνεύμονές σας και ο γιατρός να σας πει να σταματήσετε.
Τι σημαίνουν τα αποτελέσματα;
Ο γιατρός θα χρησιμοποιήσει τις μετρήσεις των όγκων αέρος που φυσάτε και που προκύπτουν από την σπιρομέτρηση, ώστε να αποφασίσει πόσο καλά λειτουργούν οι πνεύμονές σας. Πρωταρχικά, αξιολογούνται ο όγκος αέρα που φυσάτε κατά το πρώτο δευτερόλεπτο (FEV1) καθώς και ο συνολικός όγκος αέρα που εκπνέετε (FVC). Ο γιατρός μπορεί να σας ζητήσει να επαναλάβετε την σπιρομέτρηση μετά από 15-20 λεπτά από την εισπνοή φαρμάκου, ώστε να αξιολογήσει την αναστρεψιμότητα πιθανής βλάβης.
Διαχείριση της ασθένειας
Ένα αποτελεσματικό σχέδιο διαχείρισης της Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας περιλαμβάνει τέσσερις συνιστώσες: (1) την αξιολόγηση και παρακολούθηση της νόσου, (2) τη μείωση των παραγόντων κινδύνου, (3) τη σταθεροποίηση της νόσου και (4) τη διαχείριση των εξάρσεων.
Οι στόχοι της αποτελεσματικής διαχείρισης της ΧΑΠ είναι οι εξής:
Η πρόληψη της εξέλιξης της νόσου
Η ανακούφιση των συμπτωμάτων
Η βελτίωση της αντοχής στην άσκηση
Η βελτίωση της κατάστασης της υγείας
Η πρόληψη και θεραπεία των επιπλοκών
Η πρόληψη και θεραπεία των παροξυσμικών επεισοδίων
Η μείωση της θνησιμότητας
1. Αξιολόγηση και παρακολούθηση της νόσου
Η διάγνωση της ΧΑΠ βασίζεται σε ένα ιστορικό έκθεσης σε παράγοντες κινδύνου και την παρουσία περιορισμένης ροής αέρα στους πνεύμονες που δεν είναι πλήρως αναστρέψιμη, με ή χωρίς την παρουσία επιπλέον συμπτωμάτων.
Οι ασθενείς που έχουν χρόνιο βήχα και παραγωγή πτυέλων με ιστορικό έκθεσης σε παράγοντες κινδύνου πρέπει να ελέγχονται ακόμη και αν δεν έχουν δύσπνοια.
Για τη διάγνωση και εκτίμηση της ΧΑΠ, η σπιρομέτρηση είναι ο χρυσός κανόνας, ενώ για την συνολική εκτίμηση της σοβαρότητας της νόσου, προτείνεται η αξιολόγηση των συμπτωμάτων, με την βοήθεια ειδικών ερωτηματολογίων ή κλιμάκων και η εκτίμηση του κινδύνου για παροξύνσεις, όπως προκύπτει από το ιστορικό νοσηλειών του ασθενούς.
2.Μείωση κινδύνου
Μείωση της έκθεσης στον καπνό, στις επαγγελματικές σκόνες και τα χημικά προϊόντα, καθώς και στην εσωτερική και εξωτερική ατμοσφαιρική ρύπανση.
Η διακοπή του καπνίσματος είναι το πιο αποτελεσματικό και οικονομικά αποδοτικότερο μέσο για τη μείωση του κινδύνου ανάπτυξης ΧΑΠ και την επιβράδυνση της εξέλιξης της.
Τρία είδη συμβουλευτικής είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά: η πρακτική συμβουλευτική, η κοινωνική υποστήριξη ως μέρος της θεραπείας και η κοινωνική υποστήριξη εκτός της θεραπείας.
Αρκετά αποτελεσματικές φαρμακοθεραπείες για την εξάρτηση από τον καπνό είναι διαθέσιμες, και τουλάχιστον μία από αυτές θα πρέπει να ενσωματωθεί στη συμβουλευτική εάν αυτό κριθεί απαραίτητο και εν απουσία αντενδείξεων.
Επιβάλλεται η ανάπτυξη στρατηγικών που αποσκοπούν στη μείωση της επιβάρυνσης από εισπνεόμενα σωματίδια και αέρια στον εργασιακό χώρο.
3. Σταθεροποίηση της νόσου
Η συνολική προσέγγιση για τη σταθεροποίηση της νόσου θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από σταδιακή αύξηση της θεραπείας, ανάλογα με τη σοβαρότητα της νόσου.
Για τους ασθενείς με ΧΑΠ, η εκπαίδευση σε θέματα υγείας μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στη βελτίωση των δεξιοτήτων, την ικανότητα αντιμετώπισης της ασθένειας και την συνολική κατάσταση της υγείας. Είναι επίσης αποτελεσματική στην επίτευξη συγκεκριμένων στόχων, συμπεριλαμβανομένης και της διακοπής του καπνίσματος.
Η φαρμακοθεραπεία για τη ΧΑΠ χρησιμοποιείται για να μειώσει τα συμπτώματα και τις επιπλοκές κι όχι για να αντιμετωπίσει την μακροπρόθεσμη μείωση της λειτουργικότητας των πνευμόνων..
Τα βρογχοδιασταλτικά φάρμακα είναι πολύ σημαντικά για τη συμπτωματική αντιμετώπιση της ΧΑΠ. Δίνονται σε αναγκαία βάση ή σε τακτά χρονικά διαστήματα για την πρόληψη ή τη μείωση των συμπτωμάτων.
Η τακτική θεραπεία με εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή θα πρέπει να συνταγογραφείται για τους συμπτωματικούς ασθενείς με ΧΑΠ, η χρόνια θεραπεία όμως με συστηματικά γλυκοκορτικοστεροειδή θα πρέπει να αποφεύγεται λόγω της αρνητικής σχέσης οφέλους -κινδύνου.
Η μακροχρόνια χορήγηση οξυγόνου σε ασθενείς με χρόνια αναπνευστική ανεπάρκεια έχει αποδειχθεί χρήσιμη για την αύξηση του προσδόκιμου της ζωής.
Όλοι οι ασθενείς με ΧΑΠ μπορούν να επωφεληθούν από προγράμματα άσκησης, για να αυξήσουν την αντοχή τους και να ελαττώσουν τα συμπτώματα της δύσπνοιας και κόπωσης. Σε επόμενο άρθρο θα αναπτύξουμε περαιτέρω την σπουδαιότητα της άσκησης για την διαχείριση αυτής της χρόνιας νόσου και πιο συγκεκριμένα την αναγκαιότητα της φυσικοθεραπευτικής αντιμετώπισης της, που περιλαμβάνει: α) επανεκπαίδευση της αναπνοής, β) τεχνικές τραχειοβρογχικού καθαρισμού, γ) συγχρονισμό αναπνοής με κινήσεις των άκρων, δ) τεχνικές χαλάρωσης και ε) προγράμματα αυτοδιαχείρισης.
4. Διαχείριση των εξάρσεων
Οι εξάρσεις των συμπτωμάτων που απαιτούν ιατρική παρέμβαση είναι σημαντικά κλινικά γεγονότα στην ΧΑΠ. Στο ένα τρίτο των σοβαρών παροξυσμικών επεισοδίων η αιτία δε μπορεί να προσδιοριστεί.
Τα εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά και τα συστηματικά γλυκοκορτικοστεροειδή είναι αποτελεσματικά για τη διαχείριση των εξάρσεων.
Οι ασθενείς που εμφανίζουν παροξυσμικά επεισόδια με κλινικά συμπτώματα μόλυνσης αεραγωγών μπορούν να ωφεληθούν από θεραπεία με αντιβιοτικά.
Πηγή: https://www.sansimera.gr/worldays/109
https://www.moh.gov.gr/articles/news/1491-pagkosmia-hmera-kata-ths-xronias-apofraktikhs-pneymonopatheias
